Na pewno wiesz, że nie wszyscy muszą płacić podatek od spadków i darowizn. Pewnie słyszałeś, że zwolnieni z tej daniny są członkowie najbliższej rodziny. ALE czy na pewno wiesz, że żeby skorzystać ze zwolnienia trzeba dopełnić określonych formalności? A poza tym, kto dokładnie jest zwolniony z podatku od spadków i darowizn? Tego wszystkiego i więcej dowiesz się z naszego artykułu.
Kto musi zapłacić podatek od spadków i darowizn?
Co do zasady podatek od spadków i darowizn obciąża spadkobiercę bądź obdarowanego. Pozornie nie ma tu miejsca na wątpliwości. W praktyce jednak wiele osób zastanawia się w którym momencie można uznać ich za spadkobierców. Czy dzieje się z z momentem śmierci spadkodawcy, czy dopiero w chwili wydania (a może uprawomocnienia się) postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku?
Zasady opodatkowania spadków
Do zapłaty podatku od spadku zobowiązane są osoby, które nabyły majątek w drodze dziedziczenia. Obowiązek zapłaty podatku nie powstaje jednak z chwilą śmierci spadkodawcy. W zależności od okoliczności aktualizuje się on w momencie:
- uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, jeżeli postępowanie spadkowe toczyło się przed sądem, lub
- z momentem zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, jeżeli spadkobiercy zdecydowali się (i mieli taką możliwość), aby kwestie spadkowe rozwiązać przed notariuszem.
Należy jednak pamiętać, że w przypadku, gdy nabycie spadku nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt jego nabycia.
Podatek od spadków i darowizn – kto uniknie jego zapłaty?
Na to, czy dana osoba ma szansę uniknąć zapłaty podatku od spadków i darowizn, wpływ mają dwa czynniki. Pierwszy z nich to tzw. wysokość kwoty wolnej od podatku. Drugi – do której grupy podatkowej należy spadkobierca lub obdarowany. Oba powyższe czynniki wzajemnie na siebie oddziałują, bowiem kwota wolna od podatku różni się w zależności od przynależności do konkretnej grupy podatkowej.
Grupy podatkowe według Ustawy od podatku od spadków i darowizn
Przynależność do poszczególnych grup uzależniona jest od stopnia pokrewieństwa pomiędzy osobą otrzymującą spadek a spadkodawcą. Wyróżnia się trzy grupy podatkowe:
| Grupa | Osoby zaliczane do grupy |
| I | małżonek (obecny, nie były), małżonek w separacji, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), rodzeństwo, pasierb, ojczym, macocha, teściowie, zięć, synowa |
| II | zstępni rodzeństwa (np. siostrzeniec, bratanek), rodzeństwo rodziców (np. wuj, ciotka), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa (np. mąż siostry), rodzeństwo małżonków (np. brat żony – szwagier), małżonkowie |
| III | wszystkie osoby niezaliczone do dwóch poprzednich grup, w tym osoby niespokrewnione z obdarowanym. |
Od 27 października 2020 roku jako zstępnych Ustawa o podatku od spadków i darowizn traktuje również osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Za wstępnych uznaje się odpowiednio osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.
Ile wynosi kwota wolna od podatku dla każdej z grup?
Opodatkowaniu nie podlega spadek lub darowizna o wartości nieprzekraczającej:
| Kwota | Grupa podatkowa |
| 9.637 zł | jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej |
| 7.276 zł | jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej |
| 4.902 zł | jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej |
Jeżeli wartość spadku lub darowizny nie przekracza kwoty wolnej od podatku, obowiązek jego zapłaty nie powstanie. Opodatkowaniu podlega dopiero nabycie majątku o wartości ponad kwotę wolną od podatku.
Jak wyliczyć podatek od spadków i darowizn?
Przyjmując, że wartość otrzymanego spadku lub darowizny przekroczyła kwotę wolną od podatku, należy w pierwszej kolejności ustalić jego wysokość. Ponownie na wysokość podatku wpłynie wartość odziedziczonych lub darowanych dóbr, a także przynależność do konkretnej grupy podatkowej.
Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku. Sposób jego obliczenia przedstawia poniższa tabelka:
| Kwoty nadwyżki w zł | Podatek wynosi | |
| Ponad | Do | |
| Od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej | ||
| 10 278 | 3% | |
| 10 278 | 20 556 | 308 zł 30 gr i 5% nadwyżki ponad 10 278 zł |
| 20 556 | 822 zł 20 gr i 7% nadwyżki ponad 20 556 zł | |
| Od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej | ||
| 10 278 | 7% | |
| 10 278 | 20 556 | 719 zł 50 gr i 9% od nadwyżki ponad 10 278 zł |
| 20 556 | 1644 zł 50 gr i 12% od nadwyżki ponad 20 556 zł | |
| Od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej | ||
| 10 278 | 12% | |
| 10 278 | 20 556 | 1233 zł 40 gr i 16% od nadwyżki ponad 10 278 zł |
| 20 556 | 2877 zł 90 gr i 20% od nadwyżki ponad 20 556 zł |
Zgłoszenie spadku do urzędu skarbowego
Każdy, kto otrzymuje nieodpłatnie określone rzeczy albo prawa majątkowe, powinien złożyć formularz podatkowy SD-3 i zapłać podatek od spadków i darowizn.
Jednakże po otrzymaniu spadku od członka najbliższej rodziny co do zasady należy zgłosić ją w urzędzie skarbowym na druku SD-Z2. Druk ten, wraz z instrukcją jego wypełnienia, pobrać można na oficjalnej stronie internetowej Ministerstwa Finansów.
Co w sytuacji, gdy podatnik zgłosi do urzędu fakt nabycia spadku lub darowizny, ale nie na urzędowym formularzu? Zdaniem Ministra Finansów niedopuszczalne jest, aby organy podatkowe odmawiały prawa do zwolnienia, gdy podatnik dokona zgłoszenia rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w innej formie, niż na formularzu SD-Z2. Tym samym uznaje się za wystarczające jeżeli dokona zgłoszenia na piśmie lub do protokołu.
Kto nie musi zgłaszać spadku do urzędu skarbowego
Zasadniczo z obowiązku zgłoszenia spadku do urzędu skarbowego zwolniony jest każdy, kto:
- nabył w ciągu 5 lat dostał od jednej osoby – w spadku lub w inny sposób – majątek, którego wartość w sumie nie przekracza kwoty wolnej od podatku,
- dostał spadek lub darowiznę od najbliższej rodziny i podlega całkowitemu zwolnienie z podatku (w takiej sytuacji składa formularz SD-Z2).
W przypadku otrzymania spadku od najbliższej rodziny z obowiązku zgłoszenia spadku lub darowizny do urzędu skarbowego zwolnione są osoby, które otrzymały majątek, którego wartość nie przekracza 9 637 zł. Przy czym liczy się tu majątek otrzymany w ciągu 5 lat od jednej osoby łącznie ze wszystkich darowizn i spadku.
Jaki urząd skarbowy jest właściwy do zgłoszenia podatku od spadków i darowizn?
To, w którym urzędzie skarbowym spadkobierca powinien złożyć formularz, zależy od tego co wchodziło w skład spadku.
Jeżeli w skład spadku wchodziła nieruchomość, właściwy jest urząd skarbowy według miejsca jej położenia. Dotyczy to również sytuacji gdy nieruchomość jest tylko jednym ze składników odziedziczonego majątku. W pozostałych przypadkach formularz należy złożyć w urzędzie skarbowym właściwym według ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli takiego miejsca nie było – według jego ostatniego miejsca pobytu.
Termin na zgłoszenie spadku do urzędu skarbowego
Formularz SD-3 zasadniczo należy złożyć w terminie do miesiąca od momentu, gdy gdy powstał obowiązek podatkowy. Moment powstania obowiązku podatkowego liczy się w przypadku dziedziczenia od dnia uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowania przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia.
Jeżeli natomiast chodzi o formularz SD-Z2 składany przez członków najbliższej rodziny, to termin ten wynosi 6 miesięcy od momentu, gdy powstał obowiązek podatkowy.
Zwolnienie z podatku dla członków najbliższej rodziny
Przy nabyciu rzeczy lub praw majątkowych w drodze spadku przez małżonka, zstępnych (dzieci, wnuków, prawnuków), wstępnych (rodziców, dziadków), pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, nabywca może skorzystać z całkowitego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn. Zwolnienie nie dotyczy jednak spadków, gdy zgon spadkodawcy nastąpił przed dniem 1 stycznia 2007 roku.
Warunkiem, który trzeba spełnić, aby skorzystać ze zwolnienia, jest zgłoszenie nabytych w drodze spadku składników majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. Jak już wyżej zaznaczono spadkobiercy mają na to 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza.
Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy wartość rynkowa nabytego majątku nie przekracza kwoty wolnej od podatku. Przy czym uwzględnić tu należy zasadę kumulacji wartości majątku nabytego ostatnio od tej samej osoby i w okresie 5 lat poprzedzających nabycie spadku. Obecnie – jak już wspomniano – jest to kwota 9 637 zł.
Wyjątkiem jest sytuacja, gdy spadkobierca dowiedział się o spadku po upływie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Wówczas zwolnienie stosuje się gdy zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu. Warunkiem jest uprawdopodobnienie faktu, że wiedzę o ich nabyciu nabył później.
Jeżeli nabycie majątku w drodze spadku nie zostanie zgłoszone we wskazanym terminie, wówczas podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych.
Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat, zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z naszego biura rachunkowego w Łodzi są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc.