Księgowość fundacji rodzinnej

Interesuje Cię księgowość fundacji rodzinnej? Fundacja rodzinna stanowi ciekawe rozwiązanie w polskim systemie prawnym, oferujące unikalne możliwości zarządzania majątkiem rodzinnym i jego ochroną przez pokolenia. Ten artykuł dostarcza kluczowych informacji na temat księgowości fundacji rodzinnej, jej założeń, procesu audytu, a także aspektów podatkowych.

Poznaj główne korzyści i obowiązki związane z ustanowieniem fundacji rodzinnej, w tym szczegółowe omówienie kwestii opodatkowania i zasad audytu. Dowiedz się, jak fundacja rodzinna może służyć jako skarbiec rodzinny, realizować wizję fundatora i zapewnić ciągłość przedsiębiorstwa przez kolejne pokolenia.

To istotna lektura dla każdego, kto rozważa ustanowienie fundacji rodzinnej w Polsce.

Fundacja rodzinna – najważniejsze informacje

Fundacja rodzinna to rozwiązanie, które zostało wprowadzone do polskiego porządku prawnego ustawą z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej. Jej przepisy regulują organizację i funkcjonowanie fundacji rodzinnej, w tym prawa i obowiązki fundatora i beneficjenta.

Wśród założeń fundacji rodzinnej można wyróżnić m.in.:

• formalne odseparowanie od siebie rodziny i biznesu,
• pełnienie przez fundację rodzinną funkcji skarbca rodzinnego,
• realizowanie wizji fundatora i dbanie o wartości przyjęte przez niego w biznesie.

Fundacja rodzinna ma więc zapewnić funkcjonowania przedsiębiorstwa przez pokolenia oraz zabezpieczyć potrzeby finansowe beneficjentów.

Fundatorem może być wyłącznie osoba fizyczna, która:

• posiada pełną zdolność do czynności prawnych,
• złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie.

Z kolei beneficjentem fundacji rodzinnej może być:

• osoba fizyczna,
• organizacja pozarządowa,

która zgodnie ze statutem może otrzymać świadczenie od fundacji rodzinnej lub mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.

Beneficjentem może być również fundator.

Elementy statutu fundacji rodzinnej

Statut fundacji rodzinnej określa zasady jej funkcjonowania na wszystkich obszarach. Reguluje działalność fundacji i jej organów. Można wyróżnić dwa aspekty tego dokumentu

• formalny, jako podstawa wpisu do rejestru,
• materialny, jako długofalowe założenia fundatora dotyczące działania fundacji rodzinnej.

Ustawodawca wymaga, by statut

• ustalał fundator lub fundatorzy,
• miał formę aktu notarialnego, z tego względu każda zmiana będzie skuteczna dopiero z chwilą jej wpisu do rejestru,
• został zawarty najpóźniej wraz ze złożeniem oświadczenia fundatora o ustanowieniu fundacji rodzinnej.

Do obowiązkowych elementów statutu należą

1. nazwa,
2. siedziba,
3. szczegółowy cel,
4. dane identyfikujące beneficjenta lub sposób jego określenia i zakres przysługujących mu uprawnień,
5. zasady prowadzenia listy beneficjentów,
6. zasady, w tym szczegółowy tryb, zrzeczenia się uprawnień przez beneficjenta,
7. czas trwania fundacji rodzinnej, jeżeli jest oznaczony,
8. wartość funduszu założycielskiego,
9. zasady powoływania i odwoływania oraz uprawnienia i obowiązki członków organów (na posiedzeniach, w trybie pisemnego głosowania lub zdalnie),
10. zasady reprezentacji fundacji rodzinnej przez zarząd albo przez inne organy fundacji rodzinnej w przypadkach wskazanych w ustawie,
11. podmiot uprawniony do zatwierdzenia czynności zarządu fundacji rodzinnej w organizacji,
12. co najmniej jednego beneficjenta uprawnionego do uczestnictwa w zgromadzeniu beneficjentów,
13. zasady zmiany statutu,
14. przeznaczenie mienia fundacji rodzinnej po jej rozwiązaniu, w tym określenie beneficjenta uprawnionego do mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.

Statut fundacji rodzinnej może także zawierać informacje dotyczące

1. zasad współpracy lub współdziałania organów,
2. szczegółowych okoliczności jej rozwiązania,
3. wytycznych dotyczących inwestowania jej majątku,
4. możliwości utworzenia jednostki terenowej albo jednostek terenowych.

Główne założenia fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna spełnia dwa zasadnicze cele:

1. ułatwia planowanie zasad wielopokoleniowej sukcesji, w szczególności przy większej liczbie następców prawnych właściciela firmy, co zapewnia jej ciągłość, dostarcza środki na utrzymanie obecnych, a także przyszłych pokoleń spadkobierców,
2. otwiera nowe możliwości podatkowe poprzez optymalizację procesu gromadzenia aktywów.

Dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych ustawodawca określił zasady ustalania proporcji wartości mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przez każdego z fundatorów lub przez fundację rodzinną. Ustala się ją każdorazowo w stosunku do sumy mienia wniesionego przez wszystkich fundatorów i fundację rodzinną. Ustawodawca przyjmuje domniemanie równych części mienia, jeśli wnosi je:

• wspólny zstępny,
• wstępny,
• rodzeństwo więcej niż jednego fundatora.

Mienie wniesione w drodze darowizny albo spadku przez:

• fundatora (jego małżonka, zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo) ‒ uważa się za wniesione przez fundatora,
• inne osoby – uważa się za wniesione przez fundację rodzinną.

Fundacja rodzinna a podatki. Podatek PIT

Co do zasady, świadczenia uzyskiwane przez beneficjentów fundacji rodzinnej podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Przepisy przewidują jednak zwolnienie od podatku PIT świadczeń otrzymanych przez fundatora bądź beneficjentów zaliczanych do tzw. grupy zero zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn.

Zwolnieni są więc fundator, a także jego:

• małżonek,
• wstępni,
• zstępni,
• rodzeństwo,
• pasierb,
• ojczym lub macocha.

Beneficjenci fundacji rodzinnej spoza powyższego grona muszą liczyć się z koniecznością zapłaty podatku PIT w wysokości odpowiednio:

• osoby będące w stosunku do fundatora osobą zaliczoną do I lub II grupy podatkowej zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn – 10%,
• inne niż ww. osoby – 15%.

Na etapie rozwiązania fundacji rodzinnej, gdy fundator lub wymienieni powyżej członkowie jego najbliższej rodziny otrzymują mienie fundacji, jest to przychód z tzw. innych źródeł. Przychód taki również jest zwolniony z podatku PIT.

W przypadku gdy:

• fundacja ma więcej niż jednego fundatora,
• do fundacji wniosły mienie podmioty inne niż fundator lub członkowie jego najbliższej rodziny,

zwolniona z podatku PIT jest tylko część przychodu odpowiadająca przypadającej na tego beneficjenta.

Co istotne, fundacja rodzinna może realizować obowiązek alimentacyjny ciążący na fundatorze. Wówczas osoba uprawniona do alimentów również skorzysta ze zwolnienia z podatku PIT.

Opodatkowanie beneficjentów fundacji rodzinnej podatkiem PIT nie wystąpi również w zakresie, w jakim są oni uprawnieni do otrzymania świadczeń na podstawie statutu. By beneficjenci fundacji rodzinnej mogli skorzystać ze zwolnienia z podatku PIT należy wskazać w statucie takie świadczenia, jak:

• zamieszkiwanie przez nich w nieruchomościach będących wkładem do fundacji rodzinnej,
• finansowanie ich kosztów kształcenia przez fundację,
• finansowanie ich kosztów leczenia przez fundację.

W przypadku braku stosownych zapisów w statucie zwolnienie z opodatkowania beneficjentów fundacji rodzinnej nie przysługuje.

Opodatkowanie fundacji rodzinnej

Księgowość fundacji rodzinnej. Podatek CIT

Fundacja rodzinna to osoba prawna. W związku z posiadaniem osobowości prawnej, fundacja rodzinna jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych. Jak wynika z przepisów, jest ona jednak objęta zwolnieniem podmiotowym od podatku CIT.

Fundacja rodzinna tworzona jest w celu:

• gromadzenia mienia,
• zarządzania nim w interesie beneficjentów,
• spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów.

Przez świadczenie rozumie się składniki majątkowe przeniesione na beneficjenta, w tym:

• środki pieniężne,
• rzeczy,
• prawa.

Mimo opisanego podmiotowego zwolnienia z podatku CIT, dokonane świadczenia wiążą się z koniecznością zapłaty podatku. Dokonując świadczenia na rzecz beneficjenta, fundacja rodzinna jest więc zobowiązana do zapłaty podatku CIT w wysokości 15% podstawy opodatkowania.

Księgowość fundacji rodzinnej. Podatek od spadków i darowizn

Jak wynika z przepisów, podatkowi od spadków i darowizn nie podlega nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych:

• będących przedmiotem świadczenia, o którym mowa w ustawie o fundacji rodzinnej,
• stanowiących mienie otrzymane w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej albo fundacji rodzinnej w organizacji.

Beneficjenci fundacji rodzinnej są więc zwolnieni od podatku od spadków i darowizn z tytułu uzyskanych świadczeń.

Fundacja może jednak przekazać środki na rzecz osób trzecich, które nie są jej beneficjentami. W przypadku osób trzecich zwolnienie z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn nie przysługuje.

Księgowość fundacji rodzinnej. Kto może przeprowadzić audyt w fundacji rodzinnej?

Zgodnie z przepisami ustawy o fundacji rodzinnej, zgromadzenie beneficjentów jest uprawnione do wyboru firmy audytorskiej bądź wyznaczenia zespołu audytorów. W skład tego zespołu mogą wejść zarówno biegli rewidenci, doradcy podatkowi, jak i adwokaci lub radcowie prawni. Ze względu na to, że audyt nie obejmuje wyłącznie kontroli jej finansów, konieczne jest dopuszczenie do udziału w nim także innych osób niż biegli rewidenci.

Przepisy ustawy o fundacji rodzinnej nie wprowadzają wymogu, by badanie sprawozdania finansowego i audyt były dokonywane przez ten sam podmiot. Kwestię tę ustawodawca pozostawił do decyzji zgromadzenia beneficjentów.

Księgowość fundacji rodzinnej. Wymagania dotyczące audytorów fundacji rodzinnej

Osoby dokonujące audytu w fundacji rodzinnej muszą spełniać łącznie warunki wymienione w przepisach.

Jak wynika z art. 78 ustawy o fundacji rodzinnej, audytu może dokonywać osoba, która w okresie nim objętym i w jego trakcie:

1. jest niezależna od danej fundacji rodzinnej,
2. nie brała i nie bierze udziału w procesie podejmowania decyzji przez fundację rodzinną,
3. nie świadczyła i nie świadczy czynności rewizji finansowej lub doradztwa na rzecz fundacji rodzinnej.

Księgowość fundacji rodzinnej. Zakres audytu

Jak wskazano powyżej, audytu w fundacji rodzinnej dokonuje firma audytorska albo zespół audytorów, które są wyznaczone przez zgromadzenie beneficjentów.

Zgodnie z art. 77 ustawy o fundacji rodzinnej, zakres audytu fundacji rodzinnej obejmuje:

• zarządzanie aktywami fundacji rodzinnej,
• zaciąganie i spełnianie zobowiązań,
• zaciąganie i spełnianie zobowiązań publicznoprawnych.

Audyt taki przeprowadza się pod względem następujących kryteriów:

• prawidłowości,
• rzetelności,
• zgodności z prawem, celem oraz dokumentami fundacji rodzinnej.

Księgowość fundacji rodzinnej. Jak często należy przeprowadzać audyt w fundacji rodzinnej?

Ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje obowiązek przeprowadzania audytu w fundacji rodzinnej co najmniej raz w ciągu czterech lat jej funkcjonowania.

Jest on przeprowadzany częściej w odniesieniu do fundacji rodzinnej, której sprawozdanie finansowe podlega badaniu zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości. W takim przypadku audyt powinien być przeprowadzony w tym samym terminie co badanie. Może się więc zdarzyć, że obowiązek przeprowadzenia audytu będzie się aktualizował co roku.

Jest to rozwiązanie mające na celu ochronę majątku fundacji rodzinnej oraz praw beneficjentów. Pozwala ono kontrolować nie tylko aspekty finansowe, ale również celowość i zgodność z prawem innych podejmowanych działań.

Księgowość fundacji rodzinnej. Do czego uprawnieni są audytorzy fundacji rodzinnej?

W celu zapewnienia realizacji zadań przez firmę audytorską lub członków zespołu audytorów ustawa o fundacji rodzinnej przyznaje im określone uprawnienia.

Zgodnie z art. 80 ustawy o fundacji rodzinnej, firma audytorska i członek zespołu audytorów mają prawo żądania od zarządu dokumentów fundacji rodzinnej. W szczególności mają oni prawo żądania aktualnej listy beneficjentów fundacji rodzinnej.

Księgowość fundacji rodzinnej. Raport z audytu

Ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje, że audyt kończy się sporządzeniem raportu, który następnie należy przekazać zarządowi. Następnie zarząd ma obowiązek przedstawić raport radzie nadzorczej.

Jeśli nie została ona ustanowiona – zarząd przedstawia raport zgromadzeniu beneficjentów, na najbliższym posiedzeniu. To rozwiązanie umożliwia podjęcie działań korygujących nieprawidłowości oraz niwelujących zagrożenie dla aktywów fundacji rodzinnej.

Księgowość fundacji rodzinnej. Podsumowanie

Fundacja rodzinna funkcjonuje w polskim porządku prawnym od niedawna. Ma ona zapewnić trwałość przedsiębiorstwa przez kolejne pokolenia oraz zabezpieczyć finanse beneficjentów. Świadczenia dla beneficjentów fundacji rodzinnej co do zasady podlegają opodatkowaniu podatkiem PIT.

Istnieją jednak liczne zwolnienia m.in. dla małżonka, dzieci i rodzeństwa fundatora, jak również w odniesieniu do określonych świadczeń statutowych. Beneficjenci fundacji są zwolnienia z opodatkowania podatkiem CIT, jak również podatkiem od spadków i darowizn.

Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat, zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z naszego biura rachunkowego w Łodzi są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc.

Księgowość fundacji rodzinnej – często zadawane pytania