Łączenie się spółek krok po kroku

Łączenie się spółek wiąże się z dość złożoną procedurą. Należy spełnić określone obowiązki zapisane w Kodeksie spółek handlowych.

Jak wygląda proces połączenia spółek? Jakie ma skutki podatkowe? Odpowiadamy w naszym eksperckim artykule poniżej.

Łączenie się spółek – czym jest?

Łączenie się spółek polega na przeniesieniu całego majątku jednej spółki na inną spółkę.

Co do zasady, w procesie połączenia mogą uczestniczyć zarówno spółki kapitałowe, jak i spółki osobowe. Należy jednak pamiętać o ograniczeniach zawartych w Kodeksie spółek handlowych:

1. spółki kapitałowe mogą się łączyć ze sobą oraz ze spółkami osobowymi; spółka osobowa, z wyłączeniem spółki komandytowo-akcyjnej, nie może jednakże być spółką przejmującą albo spółką nową zawiązaną,
2. spółki osobowe mogą się łączyć ze sobą tylko przez zawiązanie spółki kapitałowej albo spółki komandytowo-akcyjnej albo przejęcie przez spółkę komandytowo-akcyjną,
3. nie może się łączyć spółka w likwidacji, która rozpoczęła podział majątku, ani spółka w upadłości.

Co z tego wynika? Mogą się łączyć:

• spółki kapitałowe ze spółkami kapitałowymi,
• spółki osobowe ze spółkami osobowymi,
• spółki kapitałowe ze spółkami osobowymi.

Spółką powstałą w wyniku połączenia będzie jednak zawsze spółka kapitałowa.

Łączenie się spółek – rodzaje

Zgodnie z przepisami, połączenia spółek można dokonać:

• poprzez przeniesienie całego majątku spółki przejmowanej na spółkę przejmującą za udziały lub akcje, które spółka przejmująca przyznaje wspólnikom spółki przejmowanej (łączenie się przez przejęcie),
• poprzez zawiązanie spółki kapitałowej albo spółki komandytowo-akcyjnej, na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek za udziały albo akcje nowej spółki (łączenie się przez zawiązanie nowej spółki).

Łączenie się spółek przez przejęcie

Jak wynika z przepisów, łączenie się spółek przez przejęcie polega na tym, że majątek spółki przejmowanej przechodzi na spółkę przejmującą, a wspólnicy lub akcjonariusze spółki przejmowanej otrzymują udziały lub akcje spółki przejmującej. W wyniku powyższego spółka przejmowana traci byt prawny, zaś spółka przejmująca zachowuje zarówno swój byt prawny, jak i organizacyjny.

Połączeniu spółek przez przejęcie może towarzyszyć podwyższenie kapitału zakładowego w spółce przejmującej w celu ustanowienia nowych udziałów lub akcji dla wspólników lub akcjonariuszy spółki przejmowanej.

Zarząd każdej z łączących się spółek sporządza pisemne sprawozdanie, w którym uzasadnia połączenie, jego podstawy prawne i uzasadnienie ekonomiczne. Musi ono również zawierać stosunek wymiany udziałów lub akcji.

Połączenie spółek przez przejęcie następuje z dniem wpisania połączenia do rejestru właściwego według siedziby spółki przejmującej.

Łączenie się spółek metodą łączenia udziałów

Metoda łączenia udziałów znajduje zastosowanie:

• w przypadku łączenia spółek zależnych w sposób bezpośredni lub pośredni od tej samej jednostki dominującej,
• w przypadku połączenia jednostki dominującej niższego szczebla z jednostką zależną.

Połączenie spółek metodą łączenia udziałów polega na sumowaniu poszczególnych pozycji odpowiednich aktywów, pasywów, przychodów i kosztów łączonych spółek zgodnie ze stanem na dzień połączenia. Opisane działania powinny zostać poprzedzone weryfikacją poszczególnych pozycji sprawozdania finansowego pod względem jednolitości zasad i metod wyceny. Następnie dokonywane jest wyłączenie poniższych pozycji sprawozdania:

1. wartości kapitału zakładowego spółki, której majątek został przeniesiony na inną spółkę,
2. wzajemnych należności, zobowiązań oraz inne rozrachunków o podobnym charakterze,
3. wzajemnych przychodów i kosztów wynikających z transakcji dokonanych przed połączeniem,
4. wzajemne zysków i strat wynikających z transakcji dokonanych przed połączeniem się spółek.

Ustawodawca dopuszcza jednak możliwość niedokonywania opisanych wyłączeń, jeżeli nie wpłynie to na rzetelność i jasność sprawozdania finansowego spółki, na którą przechodzi majątek połączonych spółek lub nowo powstałej spółki.

Łączenie się spółek – harmonogram

Łączenie się spółek to proces, który składa się z kilku etapów. Wyróżnia się trzy fazy:

1. fazę czynności przygotowawczych (menedżerskich) – obejmuje ona wszelkie czynności o charakterze inicjującym prace związane z procesem łączenia się, a także te o charakterze prawnym i faktycznym,
2. fazę czynności właścicielskich – w czasie jej trwania dochodzi do powzięcia uchwał o połączeniu się odpowiednio przez zebranie wspólników, zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie,
3. fazę autoryzacji (rejestracji i ogłoszenia o dokonaniu połączenia) – dotyczy ona zgłoszenia do właściwego sądu rejestrowego faktu podjęcia uchwały o połączeniu przez każdą z łączących się spółek.

Łączenie się spółek – jak zacząć?

By proces łączenia się spółek mógł się rozpocząć, zarządy spółek łączących się muszą zgłosić plan połączenia do sądu rejestrowego. Wymaga on pisemnego uzgodnienia między łączącymi się spółkami.

Plan połączenia powinien zawierać co najmniej:

• formę prawną, firmę i siedzibę każdej z łączących się spółek, sposób łączenia, a w przypadku połączenia przez zawiązanie nowej spółki – również formę prawną, firmę i siedzibę tej spółki,
• stosunek wymiany udziałów lub akcji spółki przejmowanej bądź spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki na udziały lub akcje spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej i wysokość ewentualnych dopłat pieniężnych, chyba że nie dochodzi do takiej wymiany,
• zasady dotyczące przyznania udziałów albo akcji w spółce przejmującej bądź w spółce nowo zawiązanej,
• dzień, od którego udziały albo akcje, o których mowa powyżej uprawniają do uczestnictwa w zysku spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej,
• prawa przyznane przez spółkę przejmującą bądź spółkę nowo zawiązaną wspólnikom oraz osobom szczególnie uprawnionym w spółce przejmowanej bądź w spółkach łączących się przez zawiązanie nowej spółki,
• szczególne korzyści dla członków organów łączących się spółek, a także innych osób uczestniczących w połączeniu, jeżeli takie zostały przyznane.

Do planu połączenia należy dołączyć:

• projekt uchwał o połączeniu spółek,
• projekt zmian umowy albo statutu spółki przejmującej bądź projekt umowy albo statutu spółki nowo zawiązanej,
• ustalenie wartości majątku spółki przejmowanej bądź spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, na określony dzień w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o ogłoszenie planu połączenia,
• oświadczenie zawierające informację o stanie księgowym spółki sporządzoną dla celów połączenia na dzień, na określony dzień w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o ogłoszenie planu połączenia, przy wykorzystaniu tych samych metod i w takim samym układzie jak ostatni bilans roczny.

Plan połączenia powinien być ogłoszony nie później niż na miesiąc przed datą zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia, na którym ma być podjęta uchwała o połączeniu.

Łączenie się spółek krok po kroku

1. Analiza dokumentów. Weryfikacji należy poddać umowy oraz decyzje administracyjne, w szczególności zezwolenia, licencje oraz pozwolenia łączących się spółek.
2. Plan połączenia. Kolejnym etapem jest sporządzenie na piśmie planu połączenia. Ponieważ uzgodnienie planu połączenia jest czynnością przekraczającą zakres zwykłych spraw spółki, wymaga ono wcześniejszej uchwały zarządów łączących się spółek.
3. Sporządzenie sprawozdania zarządów łączących się spółek. Zarządy łączących się spółek zobowiązane są do sporządzenia pisemnego sprawozdania uzasadniającego połączenie, jego podstawy prawne i ekonomiczne, a zwłaszcza stosunek wymiany udziałów lub akcji.
4. Zbadanie planu połączenia przez biegłego rewidenta. Plan połączenia powinien w dalszej kolejności zostać złożony w sądzie rejestrowym wraz z wnioskiem o wyznaczenie biegłego rewidenta do jego zbadania. Jest on bowiem badany przez biegłego w zakresie poprawności i rzetelności.
5. Zawiadomienie wspólników o planowanym połączeniu. Wspólników łączących się spółek należy dwukrotnie zawiadomić o planowanym połączeniu – nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem powzięcia uchwały o połączeniu, oraz w terminie nie krótszym niż dwa tygodnie od daty pierwszego zawiadomienia.
6. Podjęcie uchwał o połączeniu. Kolejny krok to podjęcie uchwał o połączeniu spółek. Powinny one zostać zaprotokołowane przez notariusza. Muszą one zostać podjęta większością trzech czwartych głosów, reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego.
7. Złożenie wniosku do KRS. W zależności od sposobu połączenia będzie to wniosek o rejestrację spółki powstałej w wyniku połączenia albo rejestrację podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej. Obowiązek zgłoszenia połączenie spółek do rejestru przedsiębiorców KRS spoczywa na zarządach każdej z łączących się spółek.

Do połączenia spółek dochodzi w tzw. dzień połączenia. W zależności od sposobu połączenia dniem połączenia jest dzień wpisania powstałej w wyniku połączenia spółki do rejestru przedsiębiorców KRS lub rejestracja podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej.

Transgraniczne łączenie się spółek

Podstawową kwestią dotyczącą transgranicznego łączenia się spółek jest określenie prawa właściwego. Będzie ono bowiem determinować jakie dokumenty musi skompletować spółka i z jakimi zagadnieniami przyjdzie jej się mierzyć. Do czasu otrzymania zaświadczenia o zgodności połączenia transgranicznego z prawem krajowym, połączenie podlega prawu państwa, w którym znajduje się siedziba każdej z łączących się spółek. Po otrzymaniu zaświadczenia, połączenie podlega prawu państwa, w którym znajduje się siedziba spółki przejmującej lub nowo zawiązanej.

‍Kolejnym krokiem jest przygotowanie planu połączenia, który jest uzgadniany przez wszystkie spółki biorące udział w połączeniu. Obejmuje on takie kwestie jak cena odkupu udziałów lub akcji, prawa wspólników i inne warunki dotyczące przyznania udziałów lub akcji.

‍Następnie biegły ocenia, czy cena odkupu i stosunek wymiany udziałów lub akcji są właściwie ustalone. Opinia biegłego jest kluczowa dla oceny legalności i uczciwości połączenia transgranicznego.

W dalszej kolejności zarząd spółki sporządza sprawozdanie dla wspólników i pracowników wyjaśniające podstawy prawne i uzasadniające ekonomiczne aspekty połączenia transgranicznego. Wspólnik, który nie wyraża zgody na połączenie, może żądać odkupu swoich udziałów lub akcji.

Jest to również moment, gdy wierzyciele mają prawo żądać zabezpieczenia swoich roszczeń. Sąd rejestrowy rozpatruje te żądania i podejmuje decyzje w sprawie.

Następnie zarząd spółki musi złożyć wniosek o wydanie zaświadczenia o zgodności z prawem polskim połączenia. Sąd rejestrowy przeprowadza weryfikację i wydaje zaświadczenie.

W ramach opisanej procedury konieczne jest też złożenie wniosku o wydanie opinii przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.

‍Uzyskanie zaświadczeń dla wszystkich spółek uczestniczących w połączeniu transgranicznym umożliwia złożenie wniosku o rejestracje tego połączenia.

Łączenie się spółek bez podwyższania kapitału zakładowego

Przepisy przewidują cztery częściowo różniące się procedury znajdujące zastosowanie w następujących przypadkach:

1. spółka przejmująca posiada udziały bądź akcje w spółce przejmowanej o łącznej wartości nominalnej nie niższej niż 90% kapitału zakładowego spółki przejmowanej,
2. spółka przejmująca posiada wszystkie udziały bądź akcje w spółce przejmowane,
3. łączenie horyzontalne przez przejęcie przez spółkę, w której jeden wspólnik posiada bezpośrednio lub pośrednio wszystkie udziały lub akcje w spółce przejmującej i w spółce albo spółkach przejmowanych bez przyznania udziałów lub akcji spółki przejmującej,
4. łączącymi się spółkami są  tzw. małe spółki z o.o.

Regulacja odnosząca się do trzech pierwszych przypadków stanowi implementację prawa europejskiego, zaś czwarty przypadek to oryginalna polska regulacja.

Łączenie się spółek dokumentacja cen transferowych

Jak wynika z przepisów, spółki, które podczas roku obrotowego połączyły się, powinny pamiętać, że spoczywają na nich również obowiązki z zakresu cen transferowych. W tym konieczność złożenia informacji o cenach transferowych (TPR), jeżeli w roku dokonania połączenia podmioty te realizowały transakcje kontrolowane z podmiotami powiązanymi.

Połączone spółki muszą przeprowadzić analizę pod kątem cen transferowych oraz ewentualnej konieczności poprawnego wypełnienia formularza TPR następujących kwestii:

• która z nich będzie miała obowiązek złożenia sprawozdania TPR oraz czy powinny złożyć za siebie osobne sprawozdania na drukach TPR,
• ile sprawozdań TPR należy złożyć,
• jaki powinien być zakres informacji, który zostanie ujęty w formularzu TPR.

Łączenie się spółek a vat

Biorąc pod uwagę, że przy połączeniu spółek następuje przeniesienie całego majątku spółki przejmowanej na spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną, który zwykle stanowi przedsiębiorstwo, połączenie zasadniczo nie podlega opodatkowaniu VAT. Nie można jednak wykluczyć sytuacji, w której majątek spółki nie spełniałby definicji przedsiębiorstwa. W takim przypadku połączenie mogłoby potencjalnie podlegać opodatkowaniu VAT.

Łączenie się spółek kapitałowych – skutki podatkowe

Jako podstawowy skutek podatkowy połączenia spółek kapitałowych należy wskazać sukcesję podatkową. Spółka przejmująca lub nowo zawiązana przejmuje bowiem wszelkie wynikające z przepisów prawa podatkowego obowiązki spółek przejmowanych (łączonych) w zakresie zobowiązań podatkowych. Jednocześnie może ona realizować prawa przysługujące tym spółkom. Sukcesja podatkowa obejmuje również odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe, które zaistniały u spółki przejmowanej (połączonej).

Sama czynność połączenia spółek może również wiązać się z powstaniem obowiązków podatkowych na gruncie:

• podatków dochodowych,
• podatku od towarów i usług (o którym wspomniano już powyżej),
• podatku od czynności cywilnoprawnych.

Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT). Na poziomie spółki przejmującej lub nowo zawiązanej połączenie spółki z o.o. z inną spółką co do zasady skutkuje powstaniem przychodu w wysokości określonej w przepisach.

Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC). O obowiązku podatkowym na gruncie PCC możemy mówić w przypadku zmiany umowy spółki, przez którą rozumie się również łączenie spółek. Dotyczy to sytuacji, gdy w wyniku łączenia spółek dochodzi do podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej lub nowo zawiązanej. Odnosi się to jednak wyłącznie do łączenia się spółki z o.o. ze spółką jawną, partnerską lub komandytową. Spółka przejmująca lub nowo zawiązana ma wówczas obowiązek zapłaty PCC w wysokości 0,5% wartości jej kapitału zakładowego. Połączenie, w którym biorą udział wyłącznie spółki z o.o., akcyjne lub komandytowo-akcyjne nie będzie podlegało opodatkowaniu.

Łączenie się spółek krok po kroku – podsumowanie

Łączenie się spółek zwykle ma na celu uporządkowanie struktury właścicielskiej, wdrożenie nowego modelu opodatkowania, wprowadzenie nowego ładu korporacyjnego, czy też budowanie wartości przedsiębiorstwa. W związku z tym, że jest to proces, który może zająć kilka miesięcy, należy go dobrze zaplanować i ocenić pod kątem skutków prawnych i podatkowych.

Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat, zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z naszego biura rachunkowego w Łodzi są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc.