Obowiązek podatkowy oraz podmioty mające do uiszczenia należność podatkową określa ustawa. Jak kształtuje się odpowiedzialność członka zarządu za zaległości podatkowe spółki kapitałowej? Kto powinien je uregulować? Odpowiadamy w artykule poniżej.

Spis treści

Podstawa odpowiedzialności członka zarządu za zaległości podatkowe

Zasady odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe członków zarządu spółek kapitałowych regulują art. 107-117 Ordynacji podatkowej. Przepisy te stanowią odstępstwo od generalnej zasady odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe, zgodnie z którą odpowiedzialność za nie ponosi podatnik całym swoim majątkiem. Ustawodawca określa kategorię zdarzeń wywołujących odpowiedzialność podatkową, zakres podmiotowy, warunki oraz zakres odpowiedzialności.

Ogólna zasada dotycząca odpowiedzialności członków zarządu spółek kapitałowych przewiduje, że w przypadkach i w zakresie przewidzianym w ustawie, za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie.

Zakres podmiotowy odpowiedzialności członka zarządu za zaległości podatkowe

Ordynacja podatkowa, w art. 107 § 1 i §1a, rozciąga odpowiedzialność za zaległości podatkowe spółek kapitałowych na osoby trzecie. Zgodnie z przyjętą tam zasadą, za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają one całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem, solidarnie z następcą prawnym podatnika za przejęte przez niego zaległości podatkowe.

W praktyce, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zobowiązania podatkowe:

Spółki z o.o.
Spółki z o.o. w organizacji,
Prostej spółki akcyjnej,
Prostej spółki akcyjnej w organizacji,
Spółki akcyjnej,
Spółki akcyjnej w organizacji.

Ponadto odpowiedzialność ta może rozciągnąć się także na:

pełnomocników tych spółek w organizacji, a jeżeli pełnomocnik nie został powołany, na wspólników, pod warunkiem jednak, że w spółce nie został powołany zarząd,
byłych członków zarządu, byłych pełnomocników lub wspólników spółki w organizacji,
członków rady dyrektorów i dyrektorów, w prostej spółce akcyjnej w organizacji, w której powołano radę dyrektorów,
likwidatorów spółki, z wyjątkiem likwidatorów ustanowionych przez sąd, którzy odpowiadają za zaległości podatkowe spółki powstałe w czasie likwidacji.

Moment powstania odpowiedzialności członka zarządu za zaległości podatkowe

Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania podatkowe może powstać tylko w przypadku kiedy egzekucja z majątku spółki okaże się w całości lub w części bezskuteczna. Od odpowiedzialności członek zarządu może się zwolnić pod pewnymi warunkami, mianowicie:

jeśli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszony został wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez winy członka zarządu bądź innej osoby trzeciej,
jeśli wskaże mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych w znacznej części.

Charakter odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania podatkowe

Odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkowe spółki ma charakter:

subsydiarny (posiłkowy),
solidarny (między zobowiązanymi a podatnikiem i między członkami zarządu),
osobisty (dotyczy całego majątku własnego i stanowiącego wspólność majątkową małżeńską),
gwarancyjny i zabezpieczający.

Członek zarządu odpowiada dopiero wtedy, gdy należność podatkowa nie może być wyegzekwowana od głównego zobowiązanego. Odpowiada on za cudzy dług, gwarantując uiszczenie należności publicznoprawnej, jednak to nie zwalnia głównego zobowiązanego z obowiązku wywiązania się ze swojego zobowiązania podatkowego. Wierzyciel więc w pierwszej kolejności powinien dochodzić swoich roszczeń od głównego zobowiązanego, wykorzystując do tego wszystkie dostępne prawem środki. Dopiero po wyczerpaniu tej drogi i braku możliwości wyegzekwowania należności do głównego zobowiązanego, aktualizuje się odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania podatkowe spółki.

Jakie kwestie obejmuje odpowiedzialność członków zarządu w spółce z o.o.? Omawiamy je w tym artykule

Ustalenie odpowiedzialności podatkowej członka zarządu za zaległości podatkowe

Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania podatkowe spółki wynika z decyzji podatkowej organu podatkowego. Jest to odrębna decyzja od tej, która dotyczy ustalenia wymiaru opodatkowania podatnika. Organ podatkowy w toku postępowania prowadzącego do wydania decyzji nie prowadzi odrębnego postępowania dowodowego dotyczącego zaległości. Koncentruje się na kwestiach dotyczących:

istnienia oraz ustalenia podmiotu, na którym będzie ciążyć odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe,
zakresu należności objętych odpowiedzialnością,
ustaleniem terminu płatności.

Solidarność odpowiedzialności członków zarządu powstaje z mocy decyzji podatkowej organu. W decyzji odnoszącej się do więcej niż jednego członka zarządu ważne, aby organ zaznaczył wyraźnie, że ich odpowiedzialność jest solidarna. Jednocześnie, w orzecznictwie przyjmuje się, że brak jest podstaw do uchylenia takiej decyzji, gdyby takiego sformułowania nie zawarto.

Organ podatkowy ma obowiązek prowadzić postępowanie dotyczące odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki z o.o. w stosunku do wszystkich osób, które mogą taką odpowiedzialność ponosić. Oznacza to, że po stwierdzeniu solidarności pomiędzy możliwymi, potencjalnymi zobowiązanymi, organ może wybrać dłużnika (członka zarządu), którego zobowiąże do zaspokojenia zaległości. Innymi słowy, w stosunku do każdego z członków zarządu, który może ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółki, powinna być wydana odrębna decyzja podatkowa.

Sposób egzekwowania odpowiedzialności członka zarządu za zaległości podatkowe

Wierzyciel może dochodzić zaspokojenie wierzytelności od wybranego członka zarządu, jednak dopiero po powstaniu solidarnego zobowiązania. Nie ma potrzeby wydania jednej wspólnej decyzji w stosunku do wszystkich członków zarządu jako dłużników, w której przesądzającej o ich odpowiedzialności solidarnej. Wynika ona wprost z ustawy (art. 369 kc).

Co ważne, zaspokojenie roszczenia na skutek spłaty zaległości przez jednego z członków zarządu, nie zwalnia organu podatkowego od orzekania wobec pozostałych członków zarządu. W takiej sytuacji istnienie możliwość późniejszego orzekania o odpowiedzialności innych członków zarządu.