Praca dla nieletnich jest szczególnie często przez nich poszukiwana latem. Małoletni coraz częściej chcą być aktywni zawodowo. Czy zatrudnianie młodocianych jest jednak legalne? Odpowiedź znajdziesz w artykule poniżej.
Spis treści
- Młodociany, czyli małoletni na rynku pracy
- Zasady pracy dla nieletnich
- Szczególne rozwiązania pracy dla nieletnich
- Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego małoletniego
- Zatrudnianie małoletniego w innym celu niż przygotowanie zawodowe
- Urlop wypoczynkowy małoletniego
- Dokształcanie
- Praca dla nieletnich – podsumowanie
Młodociany, czyli małoletni na rynku pracy
W rozumieniu Kodeksu pracy młodociany to osoba w przedziale wiekowym 15–18 lat. Może samodzielnie nawiązać stosunek pracy, a gdyby zagrażał on dobru młodocianego, jego przedstawiciel ustawowy może, za zgodą sądu opiekuńczego rozwiązać taką umowę o pracę. Młodociany to więc małoletni pracownik, który podlega specjalnej ochronie prawnej.
Dolna granica wieku w zatrudnieniu służy ochronie zdrowia małoletnich oraz realizowaniu przez nich obowiązku szkolnego. Zabronione jest zatrudnianie osób poniżej 15 lat. Naruszenie tego zakazu nie pozbawia osoby w ten sposób zatrudnionej uprawnień pracowniczych, charakterystycznych dla pełnoprawnego pracownika, np. wynagrodzenia, ale stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone grzywną.
Zasady pracy dla nieletnich
Umowę z małoletnim można zawrzeć tylko, gdy:
- ukończył co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową,
- przedstawił świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu; to wymóg bezwzględny, od którego nie ma wyjątków.
Warunki te muszą być spełnione łącznie, także przy pracach lekkich. Małoletniego bez kwalifikacji zawodowych można zatrudnić tylko w celu przygotowania zawodowego. Przyjmuje to formę umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego albo umowy o przygotowanie zawodowe u rzemieślnika.
Przygotowanie zawodowe może mieć formę:
- nauki zawodu,
- przyuczenia do wykonywania określonej pracy.
Przygotowanie zawodowe osób poniżej 15 lat następuje wyłącznie w formie nauki zawodu oraz wymaga:
- zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego,
- pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Powyższe ograniczenia nie dotyczą osoby, która nie ukończyła 15 lat, ale jest zatrudniana w roku kalendarzowym, w którym ten wiek osiągnie.
Osoba poniżej 15 lat, bez wykształcenia podstawowego, może być zatrudniona wyłącznie w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy i musi mieć:
- zgodę przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego,
- pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej.
- zezwolenie dyrektora ośmioletniej szkoły podstawowej, w której obwodzie mieszka, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą.
Szczególne rozwiązania pracy dla nieletnich
Specyfika zatrudniania małoletnich obejmuje cztery obszary:
1. zdrowie
- badania wstępne, okresowe, kontrolne,
- obowiązek pracodawcy zmiany rodzaju pracy albo rozwiązania z małoletnim umowy i wypłacenie odszkodowania w wysokości za okres wypowiedzenia, gdy dana praca zagraża jego zdrowiu,
2. czas pracy i nauki
- do 16 lat maksymalnie 6 godzin na dobę, powyżej 16 lat 8 godzin na dobę,
- wliczanie do czasu pracy czasu nauki niezależnie czy odbywa się w godzinach pracy,
- 30-minutowa przerwa w pracy wliczana do czasu pracy przy dobowym wymiarze czasu pracy powyżej 4,5 godziny,
3. pracę w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej
- zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych i porze nocnej, tj. 22.00 do 6.00, a przy umowach zawieranych w celu przygotowania zawodowego od 20.00 do 6.00,
- przerwa w pracy trwająca nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin,
- co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku obejmującego niedzielę w każdym tygodniu,
4. prace wzbronione
- wykaz określa odrębny akt prawny,
- możliwość zatrudnienia małoletniego powyżej 16 lat przy niektórych rodzajach prac wzbronionych pod pewnymi warunkami.
Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego małoletniego
Do zawierania i rozwiązywania z małoletnim umów o pracę w celu przygotowania zawodowego stosuje się odpowiednio przepisy o umowach o pracę na czas nieokreślony.
Umowa ta określa w szczególności:
- rodzaj przygotowania zawodowego,
- czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
- sposób dokształcania teoretycznego,
- wysokość wynagrodzenia.
Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego może nastąpić tylko w razie:
- niewypełniania przez małoletniego obowiązków wynikających z umowy lub obowiązku dokształcania, mimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
- ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
- reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,
- stwierdzenia nieprzydatności małoletniego do pracy, w której zakresie odbywa przygotowanie zawodowe.
Zatrudnianie małoletniego w innym celu niż przygotowanie zawodowe
Małoletni może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu prac lekkich, czyli takich, które nie spowodują zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego małoletniego oraz nie utrudnią wypełniania obowiązku szkolnego.
Wykaz prac lekkich określa pracodawca, w regulaminie lub osobnym akcie, po uzyskaniu zgody lekarza medycyny pracy i właściwego inspektora pracy. Pracodawca ma obowiązek zapoznać małoletniego z powyższym dokumentem przed dopuszczeniem go do pracy.
Wymiar i rozkład czasu pracy przy pracach lekkich ustala pracodawca, uwzględniając rozkład zajęć małoletniego. Nie może on przekraczać:
- 12 godzin tygodniowo w roku szkolnym i 2 godzin w dniu zajęć szkolnych,
- 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu w okresie ferii szkolnych,
- 6 godzin dla małoletniego w wieku do 16 lat.
Dotyczy to też małoletniego zatrudnionego u więcej niż jednego pracodawcy. Pracodawca powinien otrzymać od niego oświadczenie w przedmiocie zatrudnienia u innego pracodawcy przed zawarciem umowy.
Urlop wypoczynkowy małoletniego
Urlop wypoczynkowy małoletniego wynosi:
- 12 dni roboczych z upływem 6 miesięcy od dnia pierwszego zatrudnienia,
- 26 dni roboczych z upływem roku.
W roku kalendarzowym, w którym małoletni kończy 18 lat, wymiar jego urlopu zwiększa się do 20 dni roboczych pod warunkiem, że prawo do niego uzyskał przed ukończeniem 18 lat.
Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu:
- w okresie ferii szkolnych małoletniemu uczęszczającemu do szkoły; w pewnych sytuacjach urlop może być udzielony zaliczkowo,
- bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy, na wniosek małoletniego ucznia szkoły dla pracujących, w okresie ferii szkolnych. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Dokształcanie
Małoletni ma obowiązek dokształcania do ukończenia 18 lat w szczególności w zakresie ośmioletniej szkoły podstawowej, jeśli szkoły takiej nie ukończył. Pracodawca powinien więc zwalniać go od pracy na czas potrzebny do uczestniczenia w zajęciach.
Gdyby małoletni nie ukończył przygotowania zawodowego przed skończeniem 18 lat, dokształcanie może być przedłużone do czasu ukończenia przygotowania zawodowego w trybie określonym w ustawie.
Praca dla nieletnich – podsumowanie
Zapewnienie miejsc pracy dla nieletnich ma wiele zalet. Wiąże się jednak z określonymi obowiązkami, o których powinni pamiętać pracodawcy dla zachowania bezpieczeństwa i stabilności zatrudniania.
Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat, zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z naszego biura rachunkowego w Łodzi są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc.