Praca dla nieletnich. Czy ich zatrudnianie jest legalne?

Praca dla nieletnich. Czy ich zatrudnianie jest legalne?
Halina Karpol-Korbecka

Halina Karpol-Korbecka

Prezes CGO Accounting sp. z o.o. / Główna księgowa

Praca dla nieletnich jest szczególnie często przez nich poszukiwana latem. Małoletni coraz częściej chcą być aktywni zawodowo. Czy zatrudnianie młodocianych jest jednak legalne? Odpowiedź znajdziesz w artykule poniżej.

Spis treści

Młodociany, czyli małoletni na rynku pracy

W rozumieniu Kodeksu pracy młodociany to osoba w przedziale wiekowym 15–18 lat. Może samodzielnie nawiązać stosunek pracy, a gdyby zagrażał on dobru młodocianego, jego przedstawiciel ustawowy może, za zgodą sądu opiekuńczego rozwiązać taką umowę o pracę. Młodociany to więc małoletni pracownik, który podlega specjalnej ochronie prawnej.

Dolna granica wieku w zatrudnieniu służy ochronie zdrowia małoletnich oraz realizowaniu przez nich obowiązku szkolnego. Zabronione jest zatrudnianie osób poniżej 15 lat. Naruszenie tego zakazu nie pozbawia osoby w ten sposób zatrudnionej uprawnień pracowniczych, charakterystycznych dla pełnoprawnego pracownika, np. wynagrodzenia, ale stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone grzywną.

Zasady pracy dla nieletnich

Umowę z małoletnim można zawrzeć tylko, gdy:

  1. ukończył co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową,
  2. przedstawił świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu; to wymóg bezwzględny, od którego nie ma wyjątków.

Warunki te muszą być spełnione łącznie, także przy pracach lekkich. Małoletniego bez kwalifikacji zawodowych można zatrudnić tylko w celu przygotowania zawodowego. Przyjmuje to formę umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego albo umowy o przygotowanie zawodowe u rzemieślnika.

Przygotowanie zawodowe może mieć formę:

  • nauki zawodu,
  • przyuczenia do wykonywania określonej pracy.

Przygotowanie zawodowe osób poniżej 15 lat następuje wyłącznie w formie nauki zawodu oraz wymaga:

  • zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego,
  • pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Powyższe ograniczenia nie dotyczą osoby, która nie ukończyła 15 lat, ale jest zatrudniana w roku kalendarzowym, w którym ten wiek osiągnie.

Osoba poniżej 15 lat, bez wykształcenia podstawowego, może być zatrudniona wyłącznie w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy i musi mieć:

  • zgodę przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego,
  • pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej.
  • zezwolenie dyrektora ośmioletniej szkoły podstawowej, w której obwodzie mieszka, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą.

Szczególne rozwiązania pracy dla nieletnich

Specyfika zatrudniania małoletnich obejmuje cztery obszary:

1. zdrowie

  • badania wstępne, okresowe, kontrolne,
  • obowiązek pracodawcy zmiany rodzaju pracy albo rozwiązania z małoletnim umowy i wypłacenie odszkodowania w wysokości za okres wypowiedzenia, gdy dana praca zagraża jego zdrowiu,

2. czas pracy i nauki

  • do 16 lat maksymalnie 6 godzin na dobę, powyżej 16 lat 8 godzin na dobę,
  • wliczanie do czasu pracy czasu nauki niezależnie czy odbywa się w godzinach pracy,
  • 30-minutowa przerwa w pracy wliczana do czasu pracy przy dobowym wymiarze czasu pracy powyżej 4,5 godziny,

3. pracę w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej

  • zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych i porze nocnej, tj. 22.00 do 6.00, a przy umowach zawieranych w celu przygotowania zawodowego od 20.00 do 6.00,
  • przerwa w pracy trwająca nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin,
  • co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku obejmującego niedzielę w każdym tygodniu,

4. prace wzbronione

  • wykaz określa odrębny akt prawny,
  • możliwość zatrudnienia małoletniego powyżej 16 lat przy niektórych rodzajach prac wzbronionych pod pewnymi warunkami.

Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego małoletniego

Do zawierania i rozwiązywania z małoletnim umów o pracę w celu przygotowania zawodowego stosuje się odpowiednio przepisy o umowach o pracę na czas nieokreślony.

Umowa ta określa w szczególności:

  1. rodzaj przygotowania zawodowego,
  2. czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
  3. sposób dokształcania teoretycznego,
  4. wysokość wynagrodzenia.

Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego może nastąpić tylko w razie:

  1. niewypełniania przez małoletniego obowiązków wynikających z umowy lub obowiązku dokształcania, mimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
  2. ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
  3. reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,
  4. stwierdzenia nieprzydatności małoletniego do pracy, w której zakresie odbywa przygotowanie zawodowe.

Ile wynosi płaca minimalna w 2023 roku? Dowiesz się z go artykułu

Zatrudnianie małoletniego w innym celu niż przygotowanie zawodowe

Małoletni może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu prac lekkich, czyli takich, które nie spowodują zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego małoletniego oraz nie utrudnią wypełniania obowiązku szkolnego.

Wykaz prac lekkich określa pracodawca, w regulaminie lub osobnym akcie, po uzyskaniu zgody lekarza medycyny pracy i właściwego inspektora pracy. Pracodawca ma obowiązek zapoznać małoletniego z powyższym dokumentem przed dopuszczeniem go do pracy.

Wymiar i rozkład czasu pracy przy pracach lekkich ustala pracodawca, uwzględniając rozkład zajęć małoletniego. Nie może on przekraczać:

  • 12 godzin tygodniowo w roku szkolnym i 2 godzin w dniu zajęć szkolnych,
  • 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu w okresie ferii szkolnych,
  • 6 godzin dla małoletniego w wieku do 16 lat.

Dotyczy to też małoletniego zatrudnionego u więcej niż jednego pracodawcy. Pracodawca powinien otrzymać od niego oświadczenie w przedmiocie zatrudnienia u innego pracodawcy przed zawarciem umowy.

Urlop wypoczynkowy małoletniego

Urlop wypoczynkowy małoletniego wynosi:

  • 12 dni roboczych z upływem 6 miesięcy od dnia pierwszego zatrudnienia,
  • 26 dni roboczych z upływem roku.

W roku kalendarzowym, w którym małoletni kończy 18 lat, wymiar jego urlopu zwiększa się do 20 dni roboczych pod warunkiem, że prawo do niego uzyskał przed ukończeniem 18 lat.

Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu:

  • w okresie ferii szkolnych małoletniemu uczęszczającemu do szkoły; w pewnych sytuacjach urlop może być udzielony zaliczkowo,
  • bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy, na wniosek małoletniego ucznia szkoły dla pracujących, w okresie ferii szkolnych. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Dokształcanie

Małoletni ma obowiązek dokształcania do ukończenia 18 lat w szczególności w zakresie ośmioletniej szkoły podstawowej, jeśli szkoły takiej nie ukończył. Pracodawca powinien więc zwalniać go od pracy na czas potrzebny do uczestniczenia w zajęciach.

Gdyby małoletni nie ukończył przygotowania zawodowego przed skończeniem 18 lat, dokształcanie może być przedłużone do czasu ukończenia przygotowania zawodowego w trybie określonym w ustawie.

Praca dla nieletnich – podsumowanie

Zapewnienie miejsc pracy dla nieletnich ma wiele zalet. Wiąże się jednak z określonymi obowiązkami, o których powinni pamiętać pracodawcy dla zachowania bezpieczeństwa i stabilności zatrudniania.

Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat, zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z naszego biura rachunkowego w Łodzi są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc.

Wyróżniony ekspert

Halina Karpol-Korbecka

Prezes CGO Accounting sp. z o.o. / Główna księgowa
Obsługa cudzoziemców